Gdybyśmy mieli wskazać postać, która w historii Kościoła najbardziej zachwyciła świat prostotą i miłością do całego stworzenia, byłby to z pewnością święty Franciszek z Asyżu. Ten niezwykły człowiek, który porzucił bogactwo i wygodne życie na rzecz radykalnego naśladowania Chrystusa, do dziś inspiruje miliony wiernych. Święty Franciszek jest patronem ekologów, zwierząt, kupców, ubogich, a także Włoch. Jego historia pokazuje, że prawdziwe szczęście można odnaleźć w prostocie i miłości do Boga wyrażonej poprzez miłość do bliźniego i całego stworzenia. Poznajmy bliżej tego wyjątkowego świętego, którego życie było prawdziwą rewolucją miłości.
Życie i droga Świętego Franciszka
Franciszek urodził się w 1181 lub 1182 roku w Asyżu jako syn bogatego kupca Piotra Bernardone. Jego młodość upływała beztrosko – był duszą towarzystwa, marzył o rycerskiej sławie i nie stronił od zabaw. Nic nie zapowiadało niezwykłej przemiany, która miała wkrótce nastąpić w jego życiu.
Przełomowym momentem było wzięcie udziału w wojnie między Asyżem a Perugią, podczas której Franciszek trafił do niewoli. Po powrocie do domu zapadł na ciężką chorobę, która stała się początkiem jego duchowej przemiany. Zaczął zastanawiać się nad sensem życia i szukać głębszych wartości.
Kolejnym kluczowym doświadczeniem była modlitwa w zniszczonym kościółku San Damiano, gdzie usłyszał głos Chrystusa z krzyża: „Franciszku, idź i odbuduj mój Kościół, który popada w ruinę”. Początkowo zrozumiał to dosłownie i zaczął remontować zniszczone kaplice w okolicy, sprzedając nawet towary z ojcowskiego sklepu. To doprowadziło do konfliktu z ojcem, który czuł się zdradzony i upokorzony postępowaniem syna.
Kulminacyjnym momentem był publiczny akt wyrzeczenia się majątku i rodziny. W obecności biskupa i mieszkańców Asyżu Franciszek zdjął swoje bogate szaty i oddał je ojcu, mówiąc, że odtąd jego jedynym ojcem będzie Bóg. Ubrany jedynie w prostą tunikę przepasaną sznurem, rozpoczął nowe życie w całkowitym ubóstwie.
Wkrótce zaczęli dołączać do niego pierwsi naśladowcy. W 1209 roku wraz z 11 braćmi udał się do Rzymu, gdzie papież Innocenty III zatwierdził ustnie ich sposób życia, dając początek Zakonowi Braci Mniejszych, znanych później jako franciszkanie. Franciszkańska duchowość opierała się na radykalnym naśladowaniu Chrystusa w ubóstwie, pokorze i radości.
Dzieła i nauczanie
Franciszek nie był uczonym teologiem ani nie pozostawił po sobie obszernych dzieł. Jego największym „dziełem” było jego własne życie i przykład, który dawał innym. Najważniejszym przesłaniem było głoszenie „Ewangelii bez dodatków” – powrót do prostoty i radykalizmu pierwszych chrześcijan.
Święty z Asyżu pokazał, że ubóstwo nie musi być ciężarem, ale może być źródłem prawdziwej wolności i radości. Nazywał je „Panią Biedą”, swoją ukochaną oblubienicą. Nauczał, że nie posiadanie dóbr materialnych otwiera serce człowieka na Boga i bliźnich.
Franciszek miał niezwykłe podejście do stworzenia. Wszystkie stworzenia nazywał braćmi i siostrami, widząc w nich odbicie miłości Boga. Jego „Pieśń słoneczna” (znana też jako „Kantyk stworzeń”) jest jednym z najpiękniejszych utworów literatury chrześcijańskiej, w którym słońce, księżyc, gwiazdy, wiatr, woda, ogień i ziemia są wychwalane jako bracia i siostry człowieka.
Szczególną cechą duchowości Franciszka była też miłość do Jezusa ukrzyżowanego. Kontemplacja męki Pańskiej prowadziła go do głębokiego współczucia dla cierpiących i odrzuconych. Dlatego z taką miłością pochylał się nad trędowatymi, których spotkanie było jednym z decydujących momentów jego nawrócenia.
W praktyczny sposób dla każdego z nas Franciszek przypomina, że:
- Prawdziwe bogactwo polega na tym, by niewiele potrzebować
- Każde stworzenie zasługuje na szacunek jako dzieło Boga
- Radość jest prawdziwym świadectwem wiary
- W drugim człowieku, zwłaszcza cierpiącym, spotykamy samego Chrystusa
Cuda i niezwykłe wydarzenia
Życie św. Franciszka obfitowało w niezwykłe wydarzenia, które były znakiem jego szczególnej więzi z Bogiem. Najsłynniejszym cudem związanym ze świętym jest otrzymanie stygmatów – ran Chrystusa na dłoniach, stopach i boku. Wydarzenie to miało miejsce na górze La Verna w 1224 roku, dwa lata przed śmiercią Franciszka. Podczas modlitwy ujrzał on serafina (anioła) z sześcioma skrzydłami, przybijającego go niejako do krzyża. Po tym widzeniu na jego ciele pojawiły się krwawiące rany, odpowiadające ranom ukrzyżowanego Chrystusa. Był to pierwszy udokumentowany przypadek stygmatów w historii Kościoła.
Innym słynnym cudem było poskromienie wilka z Gubbio. Według przekazów, groźny wilk terroryzował mieszkańców miasta, porywając zwierzęta hodowlane i atakując ludzi. Franciszek wyszedł mu naprzeciw i przemówił do niego łagodnie, nazywając go „bratem wilkiem”. Dzikie zwierzę stało się łagodne jak baranek i zawarło z mieszkańcami „umowę” – oni mieli je karmić, a ono przestało atakować. Historia ta pokazuje wyjątkową relację Franciszka ze światem zwierząt i jego zdolność dostrzegania w każdym stworzeniu dzieła Bożego.
Szczególnym cudem było też kazanie do ptaków. Gdy Franciszek przemawiał, ptaki zbierały się wokół niego i słuchały go w ciszy, odlatując dopiero po otrzymaniu błogosławieństwa. Wydarzenie to symbolizuje harmonię człowieka ze światem przyrody, możliwą dzięki czystości serca.
Duchowe znaczenie tych niezwykłych wydarzeń wykracza poza samą cudowność. Pokazują one, że gdy człowiek żyje w pełnej harmonii z Bogiem, przywrócony zostaje pierwotny ład stworzenia, a bariera między człowiekiem a innymi stworzeniami zostaje przełamana. To dlatego właśnie Franciszek został ogłoszony patronem ekologów – wyprzedził o wieki współczesną wrażliwość ekologiczną, ukazując świat jako wspólny dom wszystkich stworzeń.
Dziedzictwo i kult Świętego Franciszka
Franciszek zmarł 3 października 1226 roku w Porcjunkuli – małej kapliczce, którą szczególnie ukochał. Już dwa lata później, w 1228 roku, został kanonizowany przez papieża Grzegorza IX. Jego dziedzictwo jest ogromne i wciąż żywe w Kościele i świecie.
Najbardziej widocznym przejawem tego dziedzictwa jest rodzina franciszkańska, która obejmuje:
- Zakon Braci Mniejszych (franciszkanie)
- Zakon Braci Mniejszych Konwentualnych
- Zakon Braci Mniejszych Kapucynów
- Drugi Zakon (klaryski) założony wraz ze św. Klarą
- Trzeci Zakon (tercjarze) dla osób świeckich
Duchowa spuścizna Franciszka wykracza jednak daleko poza same zgromadzenia zakonne. Jego wpływ widać w odnowie liturgii, sztuce, literaturze i muzyce. To franciszkanie rozpowszechnili tradycję budowania szopek bożonarodzeniowych, zapoczątkowaną przez św. Franciszka w Greccio.
Najważniejszym miejscem kultu świętego jest Bazylika św. Franciszka w Asyżu, gdzie znajduje się jego grób. Co roku to miejsce przyciąga miliony pielgrzymów z całego świata. Innym ważnym miejscem jest Porcjunkula – niewielki kościółek znajdujący się obecnie wewnątrz Bazyliki Matki Bożej Anielskiej.
W dzisiejszym świecie przesłanie Franciszka jest niezwykle aktualne. W epoce konsumpcjonizmu przypomina o wartości prostoty i umiarkowania. W czasach kryzysu ekologicznego uczy szacunku dla całego stworzenia. W świecie pełnym konfliktów wskazuje drogę pokoju i dialogu.
Jak możemy naśladować św. Franciszka w codziennym życiu?
- Praktykując wdzięczność za proste dary każdego dnia
- Ograniczając konsumpcję i dzieląc się z potrzebującymi
- Troszcząc się o środowisko naturalne
- Szukając pokoju i pojednania w relacjach z innymi
- Znajdując radość w małych rzeczach
O aktualności postaci św. Franciszka świadczy też fakt, że obecny papież Franciszek przyjął swoje imię właśnie na cześć świętego z Asyżu, pragnąc, by Kościół powrócił do ewangelicznej prostoty i troski o najuboższych.
Święty Franciszek pokazuje nam, że radykalne naśladowanie Ewangelii nie jest utopią, ale drogą do prawdziwego szczęścia. Jego życie przypomina, że to nie posiadanie rzeczy, ale miłość do Boga, wyrażająca się w miłości do ludzi i całego stworzenia, nadaje sens naszemu istnieniu.
Niech jego przykład zachęci nas do odkrywania prawdziwej radości w prostocie, szczodrości i wspólnocie z Bogiem i całym stworzeniem. Bo jak mawiał sam święty: „Gdzie jest smutek, tam zasiewaj radość”.